Zitten er microplastics in drinkwater?

Plastic soup

Microplastics kennen we van de plastic soup: de grote hoeveelheid plastic die ronddrijft in de oceanen. Dat levert de bekende beelden op: een schildpad verstrikt in een plastic verpakking of een dode meeuw die vol zit met plastic objecten. De laatste jaren is er dan ook steeds meer aandacht voor het plasticprobleem. Ron Jong, specialist procestechnologie van drinkwaterbedrijf Vitens. “We zien het ook op kleinere schaal, watervlooien en vissen die vol zitten met microplastics, kleine plastics kleiner dan vijf millimeter.”

Microplastics in oppervlaktewater

Deze microplastics kunnen kleine deeltjes zijn van grotere plastic voorwerpen zoals tasjes en flesjes, maar ook scrubs uit cosmetische producten. Via de gootsteen, het doucheputje of de wasmachine verdwijnen de stukjes plastics vervolgens in het riool, waarna ze in het oppervlaktewater terechtkomen. Ook slijtsel van autobanden kan in oppervlaktewater belanden, vaak via afvoer van regenwater. Jong: “Ze glippen deels door de afvalwaterzuivering heen, die haalt alleen opgeloste stoffen zoals stikstof en fosfaten uit het water.” Uit een proef bij een rioolwaterzuivering in het Noord-Hollandse Wieringerwerf blijkt trouwens dat veel van die microplastics er toch uit de filteren zijn met een zogenoemd bellenscherm.

‘Drinkwaterbedrijven kunnen microplastics er makkelijk uitfilteren’

Microplastics in drinkwater

Dat klinkt niet best. Hoe zit het dan met ons kraanwater? Zitten er microplastics in drinkwater? Over die kleine deeltjes tussen 0,05 mm en 5 mm hoeven we ons volgens Jong geen zorgen te maken. “Een drinkwaterbedrijf kan die deeltjes makkelijk eruit filteren voordat het water het drinkwaternet ingaat.” Ze brengen de drinkwaterkwaliteit dus niet in gevaar.

Onderzoek Dunea en Waternet

Drinkwaterbedrijven Dunea en Waternet onderzochten recentelijk de aanwezigheid van microplastics in drinkwater van bron tot kraan. Uit dit onderzoek blijkt dat de zuivering van drinkwaterbedrijven het overgrote deel van microplastics uit het water haalt. Na grondige filtering bleven er in een kuub drinkwater (1000 liter) 18 deeltjes microplastics groter dan 0,05 mm over. In kraanwater zitten dus amper microplastics.

Microplastics in bloed

Onderzoekers van de Vrije Universiteit van Amsterdam toonden onlangs aan dat microplastics voorkomen in menselijk bloed. De minuscule deeltjes kunnen onder meer via water in ons lichaam belanden. De kans dat dit gebeurt door het drinken van fleswater is vele malen groter dan door het drinken van kraanwater.

Microplastics in fleswater

Uit een Amerikaans onderzoek kwam naar voren dat fleswater vaak microplastics bevat. Per flesje water krijg je gemiddeld 240.000 minuscule deeltjes plastic binnen. Het gaat daarbij niet alleen over microplastics – deeltjes die 1 micrometer tot 5 millimeter groot zijn – maar vooral over nanoplastics. Deze nog kleinere plasticdeeltjes zijn zo klein – ongeveer duizend keer zo klein als de diameter van een gemiddelde mensenhaar – dat ze zich anders gedragen dan grotere stukjes plastic: ze kunnen door celwanden heen en ze kunnen binnendringen in onze organen.

Ook een ander groot internationaal onderzoek toont de aanwezigheid van microplastics in fleswater. Van de 259 onderzochte flessen bevatte 93 procent microplastics, met een gemiddelde van 325 deeltjes van de grotere microplastic per liter, aldus de onderzoekers. Vermoedelijk komt dat doordat dit gezuiverde water als het ware ‘besmet’ kan worden met kleine stukjes plastic die afkomstig zijn van de dop of de fles zelf.

Schadelijkheid microplastics

Hoe schadelijk microplastics precies zijn voor onze gezondheid wordt momenteel onderzocht. In Nederland lopen op dit moment vijftien deelonderzoeken om meer duidelijkheid te krijgen over de effecten van microplastics op de mens. Uit de voorlopige onderzoeksresultaten kunnen nog geen conclusies worden getrokken, maar het lijkt er wel op dat microplastics minder onschuldig zijn dan eerder werd aangenomen. Zo lijken die hele kleine stukjes plastic in onze longen schade aan te richten.

Nanodeeltjes: nóg veel kleiner

Lastiger is het vraagstuk rond nanodeeltjes. Dit zijn deeltjes die vele malen kleiner zijn dan microplastics. “Ze hebben een grootte van maximaal honderd nanometer (een nanometer = een miljoenste millimeter, red.) en zijn niet met het blote oog zichtbaar”, zegt Jong.

Nog veel onbekend

Nanodeeltjes zijn metalen deeltjes die worden gebruikt voor antibacteriële coatings in kleding en in cosmetica en zonnebrandcrème. En komen ze uiteindelijk ook in het milieu terecht. Vooral via de lucht en via voeding krijgen we het binnen. Uit onderzoek blijkt dat in de bronnen voor Nederlands kraanwater, het grondwater en oppervlaktewater, ook hele kleine concentraties nanodeeltjes zitten. Of het ook in kraanwater zit en wat voor gevolgen dit heeft voor onze gezondheid is niet bekend. Daar wordt nu uitgebreid onderzoek naar gedaan.