Natuurinclusieve inrichting in Nederland: vele voordelen, ook voor drinkwater

Diverse functies in de openbare ruimte profiteren van een natuurinclusieve inrichting. Natuur heeft ook een belangrijke meerwaarde voor drinkwater. Drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN probeert in haar beheergebieden dan ook zoveel mogelijk natuur te creëren. Tegelijkertijd brengt natuurinclusiviteit uitdagingen met zich mee, zoals ruimtelijke beperkingen en het maken van een goede kosten-batenanalyse.

In het kort:

• Een natuurinclusieve inrichting betekent meer ruimte voor natuur in bijvoorbeeld de landbouw of bebouwde omgeving
• Dit levert voordelen op voor de biodiversiteit, bodem-, water- en luchtkwaliteit, volksgezondheid en belevingswaarde
• De natuurverkenning 2050 brengt de mogelijkheden en gevolgen van een natuurinclusieve inrichting in beeld
• Deze verkenning helpt overheden bij strategische keuzes per gebied
• Ook de drinkwatervoorziening heeft veel baat bij meer natuurinclusiviteit
• Drinkwaterbedrijf PWN zet zich op verschillende manieren in voor een natuurinclusieve inrichting van de omgeving

• LinkedIn

Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.

Wat is een natuurinclusieve inrichting?

Een natuurinclusieve inrichting betekent meer oog voor de natuur en natuurlijke processen, vertelt Petra van Egmond, programmaleider Nationaal Natuurbeleid bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). “Denk aan het vergroten van de biodiversiteit in de landbouw met strokenteelt of het aanbrengen van vergroening in de gebouwde omgeving. Maar ook natuurgebieden zelf kunnen natuurinclusiever. Met het beter vasthouden van water of vastleggen van CO₂ wordt natuur weerbaarder tegen klimaatverandering.”

Voordelen natuurinclusiviteit

Een natuurinclusieve inrichting heeft volgens Van Egmond meerdere voordelen. “Het zorgt voor de ontwikkeling van soorten planten en dieren, een gezonder bodemleven en betere waterkwaliteit. Maar ook andere functies profiteren, zoals de landbouw. Natuur dient als ziekte- en plaagbestrijding en zorgt voor een vruchtbare bodem. In steden en woonwijken zorgt vergroening voor meer koelte, schonere lucht en minder wateroverlast. Verder heeft natuur een hoge belevingswaarde en recreatieve waarde.”

Belangrijk voor drinkwater

Ook de drinkwatervoorziening heeft baat bij veel en diverse natuur, zegt Myrthe Fonck, ecoloog bij drinkwaterbedrijf PWN. “Natuur is de basis van wat we doen. We nemen oppervlaktewater in vanuit het IJsselmeer, een belangrijk natuurgebied. Vervolgens transporteren we het water naar de Noord-Hollandse duinen, waar we het in bodem infiltreren. De duinen vormen een natuurlijk filter en strategische reserve. Verder is natuur in de gebouwde omgeving belangrijk voor ons. Meer groen zorgt voor meer schaduw in de zomer en dat beperkt de hittestress in de bodem. Zo blijft het drinkwater in onze leidingen koel. En dat is weer goed voor de drinkwaterkwaliteit.”

Natuurverkenning Nederland in 2050

Vanwege het steeds grotere belang van natuur verkende PBL samen met Wageningen University & Research (WUR) in het rapport Natuurverkenning 2050 drie scenario’s voor de inrichting van Nederland. Van Egmond: “Het eerste scenario is doorgaan met het huidige natuurbeleid, het tweede is vol inzetten op het behalen van natuurdoelen van de Vogel- en Habitatrichtlijn en het laatste is gericht op een natuurinclusieve inrichting.”

Meekoppelkansen natuurinclusieve inrichting

Per scenario is gekeken naar de effecten van ruimtelijke keuzes. Van Egmond: “Wat je ziet is dat natuurinclusieve inrichting de meeste meekoppelkansen meebrengt. Je kunt natuur heel mooi combineren met andere functies, zoals landbouw, drinkwaterwinning en recreatie. Alleen inzetten op natuurdoelen betekent een substantiële hoeveelheid extra natuurgebied met hoofdfunctie natuur. Daarmee sluit je dus veel andere functies uit.”

Input strategische keuzes openbare ruimte

De scenario’s vormen input voor strategische keuzes die overheden moeten maken op regionaal niveau, zegt Van Egmond. “Die keuzes zullen per gebied weer verschillen. Op de ene plek heb je weer meer kwetsbare natuur, op een andere plek kun je juist weer functies stapelen. Per locatie kom je tot lokale afwegingen en maatregelen waar gebiedspartijen gezamenlijk invulling aan moeten geven.”

Natuurinclusieve projecten PWN

PWN is een van de gebiedspartijen die actief bezig is met een natuurinclusieve inrichting. Koen Zuurbier, strategisch adviseur drinkwater, noemt een aantal voorbeelden. “In de binnenduinrand bij Heemskerk hebben we met de provincie een gebied dat voorheen landbouwgrond was omgevormd tot natuur. Bij de herinrichting hebben we ruimte gemaakt voor bijzondere natuur en een gezonde waterhuishouding. Hierdoor is dit gebied ook geschikt voor het infiltreren en onttrekken van water in de toekomst.”

Een Zuiverend Landschap

Een ander project, Klimaatbuffer IJsselmeer, vindt plaats in het IJsselmeer. Zuurbier: “In de Wieringerhoek werken we met Rijkswaterstaat aan het uitbreiden van onze zoetwaterbuffer. Dit zorgt voor een grotere waterbeschikbaarheid ten tijde van droogte en maakt de drinkwatervoorziening robuuster tegen tijdelijke verzilting. Het waterbekken wordt niet afgebakend door stenen dijken, maar door een breed natuurgebied met land-waterovergangen die belangrijk zijn voor vissen en vogels. Hierdoor hebben de ecologie en waterkwaliteit maximaal profijt. Daar hebben we zelf natuurlijk ook weer baat bij.”

Natuurinclusieve productielocaties

Ook op kleinere schaal is PWN bezig met natuurinclusieve inrichting van de omgeving. Bijvoorbeeld rond de pompstations. Fonck: “Veel terreinen van productielocaties bestaan uit kale grasvelden. Daar is dus veel potentie om wat toe te voegen. Dat kan al met eenvoudige ingrepen, zoals het aanleggen van een bijenlint of een nestkast. Dat heeft niet direct meerwaarde voor onze waterwinning, maar wel voor de natuur zelf. Ons natuurbeheer heeft dus een breder doel dan alleen onze drinkwateractiviteiten.”

Uitdagingen natuurinclusieve inrichting

Een natuurinclusieve inrichting brengt niet alleen voordelen en kansen, maar ook een aantal uitdagingen met zich mee:

• Beperkingen stapelen functies

Hoewel natuur voordelen kan opleveren voor meerdere functies, kunnen we niet eindeloos stapelen, zegt Zuurbier. “Zeker op plekken waar de ruimte schaars is, moeten er keuzes gemaakt worden. We kunnen bijvoorbeeld niet onbeperkt water innemen uit het IJsselmeer of overal waar we willen een productielocatie bouwen. Ook moeten we bij werkzaamheden rekening houden met het broedseizoen. Andersom zijn onze wingebieden weer gebaat bij zo min mogelijk andere functies dan natuur.”

• Afweging kosten en baten

Aan een natuurinclusieve inrichting hangt een prijskaartje, zegt Van Egmond. “Zeker voor agrariërs is het lastig om natuurvriendelijke bedrijfsvoering te verzilveren in hun verdienmodel. Daarom moet je zorgen voor een eerlijke verdeling van lusten en lasten. Bijvoorbeeld met financiële compensatie. Maar uiteindelijk moeten we meer kijken naar maatschappelijke baten, zoals een gezonde bodem of schone leefomgeving.”

• Inrichten samenwerking

Voor de inrichting van een gebied is samenwerking essentieel. PWN zoekt waar het kan zoveel mogelijk de samenwerking op, zegt Fonck. “Zeker in gebieden die we niet beheren hebben we te maken met vele belangen en stakeholders. Rondom het IJsselmeer werken we samen in Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk. Het grote voordeel hiervan is dat je elkaars belangen kent en als collectief kunt werken aan een gezamenlijk doel, namelijk een gezond en robuuster IJsselmeersysteem.”