Vervuiling grondwater: de problemen én oplossingen
Steeds vaker treffen drinkwaterbedrijven verontreinigingen aan in grondwater. Hierdoor moeten ze tientallen miljoenen extra investeren in zuivering. Ook in Noord-Brabant en Drenthe. De rekening hiervan is grotendeels voor de drinkwaterbedrijven, omdat de exacte bron van een verontreiniging vaak lastig te achterhalen is. Samen met drinkwaterbedrijven WMD en Brabant Water zetten we de oplossingen voor schonere bronnen op een rij.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
9 oplossingen voor schonere bronnen:
- Maak afspraken met grondgebruikers
- Stimuleer milieuvriendelijke activiteiten
- Creëer zoveel mogelijk natuur in beschermingsgebieden
- Zorg voor betere zuivering van afvalwater
- Ontwikkel beter afbreekbare stoffen
- Creëer meer bewustwording in beschermingsgebieden
- Zorg voor beter toezicht en handhaving
- Kijk bij normen ook naar vergrijzing van grondwater
- Houd beschermende kleilagen in tact
Verontreiniging van grondwater
Restanten van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten, industriële stoffen, medicijnresten, stoffen uit huishoudelijke producten. Niet alleen oppervlaktewater, maar ook grondwater bevat op veel plekken verontreinigingen. Met name in bronnen die niet zijn beschermd door kleilagen treffen drinkwaterbedrijven steeds vaker ongewenste stoffen aan. Doordat deze zich heel langzaam verplaatsen in de ondergrond duurt het soms wel tientallen jaren voordat ze een drinkwaterbron bereiken.
Alleen eenvoudige zuivering niet meer voldoende
Toenemende verontreiniging betekent dat drinkwaterbedrijven steeds meer moeten investeren in goede zuivering. Het Drentse WMD plaatste onlangs voor het eerst in de historie een installatie met actiefkoolfilters. Volgens technisch expert Simon Dost was dat een ‘cultuurshock’. “Voorheen volstond alleen een nazuivering van grondwater met airstrippers (een relatief eenvoudige manier van waterzuivering, red.). Maar bij onze grootste winning in Noordbargeres kwamen we zoveel verontreinigingen tegen dat die strippers alleen niet meer genoeg waren.”
Nieuwe zuivering betekent miljoenen aan investeringen
De bouw van de nieuwe zuiveringsinstallatie kostte WMD 10 miljoen euro. Dost: “Daar bovenop komen nog kosten voor het reinigen van de filters eens in de paar jaar. Kijkend naar de levensduur, operationele kosten en de hoeveelheid water die we met de filters moeten zuiveren, zijn we voor de productie van het drinkwater op deze locatie zo’n 15 cent per kuub duurder uit.”
Zorgen over ontwikkelingen rond PFAS
Ook Brabant Water heeft vanwege toenemende verontreinigingen moeten investeren in actiefkoolfilters, vertelt beleidsadviseur Sandra Verheijden. “Op sommige locaties werken we al met deze filters, op andere plekken zijn we de noodzaak aan het bestuderen. Ook dat onderzoek en de voorbereiding kosten geld. Actief kool hebben we onder meer nodig voor het verwijderen van opkomende stoffen, zoals PFAS. De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat deze stoffen ook in grondwater kunnen voorkomen.”
Complexere zuivering betekent hogere milieubelasting
Daarom heeft Brabant Water PFAS opgenomen in haar meetprogramma. Verheijden: “We zien al bij een klein aantal van onze winningen sporen hiervan. Gelukkig wel onder de strengste gezondheidswaarde. Maar in de toekomst moeten we mogelijk extra gaan zuiveren en dat brengt hoge investerings- en operationele kosten met zich mee en vraagt meer energie. Ook zal het leiden tot lastig te verwerken reststromen, wat een hogere milieubelasting betekent.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Oplossingen voor schonere bronnen
Om de investeringen te beperken en het milieu zo min mogelijk te belasten is het van belang drinkwater te produceren uit een zo schoon mogelijke bron. Maar hoe realiseer je dat? Dost en Verheijden geven 9 oplossingen die moeten zorgen voor schonere bronnen.
- Maak afspraken met grondgebruikers
Goede afspraken over grondgebruik en het grondwaterpeil kunnen voorkomen dat ongewenste stoffen in grondwaterbronnen belanden, zegt Dost. “Met boeren kijken we hoe ze het gebruik van bestrijdingsmiddelen kunnen beperken en uitspoeling van meststoffen naar de bodem kunnen voorkomen.” Brabant Water kijkt in het programma Schoon Water voor Brabant op een zelfde manier naar verduurzaming van de agrarische sector. Verheijden: “Het realiseren van duurzame landbouw rond winningen is een hele belangrijke stap.”
- Stimuleer milieuvriendelijke activiteiten
De vervuiler betaalt is een goed principe, vindt Verheijden. Probleem is alleen dat het vaak heel lastig is om aan te wijzen wie de vervuiler precies is. “Daarom richten wij ons met Brabant Water op het stimuleren van grondwatervriendelijke landbouw. In Schoon Water voor Brabant ondersteunen we agrariërs bijvoorbeeld via kennis en begeleiding met duurzame keuzes. Agrariërs die willen investeren in schone technieken kunnen een innovatiebijdrage ontvangen. Hiermee hopen we dat niet-vervuilen de norm wordt.”
- Creëer zoveel mogelijk natuur in beschermingsgebieden
De beste bescherming van grondwater is natuur, zegt Verheijden. “Hoe meer natuur in een grondwaterbeschermingsgebied, hoe minder zorgen we ons hoeven te maken over ongewenste stoffen die uitspoelen.” De tactiek van WMD is om zoveel mogelijk landerijen rondom hun winningen in eigendom te krijgen, vertelt Dost. “Op deze manier hebben we zeggenschap over het landgebruik in deze gebieden. Op de grond die we in eigendom hebben, zorgen we voor zoveel mogelijk biodiversiteit.”
- Zorg voor betere zuivering van afvalwater
Hoe minder stoffen het water bovengronds bevat, hoe minder uitspoeling van stoffen naar de ondergrond plaatsvindt. Daarom is het van belang om te zorgen dat afvalwater zo goed mogelijk gezuiverd is voordat het wordt geloosd in het milieu, zegt Dost. “Dat kan bij rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s), maar ook dichter bij de bron. Denk aan het zuiveren van afvalwater door de industrie, ziekenhuizen en landbouwbedrijven. Dit vraagt investeringen, maar nu draaien de drinkwaterbedrijven op voor de kosten.”
- Ontwikkel beter afbreekbare stoffen
Hoewel een deel van de stoffen in de ondergrond afbreekt, is er ook een aantal stoffen waarbij dit niet gebeurt. Daarom is het belangrijk dat producenten beter afbreekbare stoffen ontwikkelen, zegt Verheijden. “Denk aan producenten van geneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen. Op dit gebied vindt gelukkig al veel ontwikkeling plaats. Nog beter is het natuurlijk om te zorgen dat risicovolle stoffen helemaal niet meer of zo beperkt mogelijk gebruikt worden. Je moet dus eerst kijken naar preventie.”
- Creëer meer bewustwording in beschermingsgebieden
In grondwaterbeschermingsgebieden gelden regels over welke activiteiten wel en niet zijn toegestaan. Alleen zijn grondgebruikers en bewoners van zo’n gebied niet altijd even goed op de hoogte van deze regels, zegt Verheijden. “Sommige mensen weten niet eens dat ze in zo’n gebied wonen. Daarom zijn we een bewustwordingscampagne gestart. Hierin laten we inwoners weten dat ze in een kwetsbaar gebied wonen en leggen we uit wat wel en niet is toegestaan, zoals het gebruik van bepaalde bestrijdingsmiddelen.”
- Zorg voor beter toezicht en handhaving
In Nederland gelden strenge regels voor activiteiten met een milieubelasting, zoals het lozen van afvalwater en het gebruik van nutriënten en bestrijdingsmiddelen. Toch worden deze regels niet altijd nageleefd. Dost: “Doordat toezicht en handhaving niet altijd op orde zijn, blijven overtredingen onbestraft en kan verontreiniging doorgaan. Wij proberen gemeenten en provincies te overtuigen meer aandacht te besteden aan controles en ook sancties te verbinden aan het niet naleven van regels.”
- Kijk bij normen ook naar vergrijzing van grondwater
Bij verontreiniging moet je niet alleen kijken naar individuele stoffen, maar ook naar de combinatie, zegt Verheijden. “Individueel kan de concentratie van een bepaalde stof wel onder de norm zitten, maar als je van heel verschillende stoffen een kleine hoeveelheid hebt, telt dat uiteindelijk wel op. We weten nu nog onvoldoende over het effect van die verschillende stoffen tegelijk in het water. Voor deze vergrijzing van grondwater is nu nog te weinig aandacht. Het zou helpen als bij de normen ook wordt gekeken naar de totale hoeveelheid stoffen die zich in de ondergrond bevinden.”
- Houd beschermende kleilagen in tact
Voor een zo goed mogelijke bescherming van grondwater is het van belang dat kleilagen die het grondwater beschermen in tact blijven. In grondwaterbeschermingsgebieden geldt al een verbod op bodemenergiesystemen en risicovolle activiteiten, zoals boringen naar geothermie. Ook buiten beschermingszones is het belangrijk om kleilagen zoveel mogelijk in tact laten. Als je ze toch moet doorboren dan is het belangrijk dat de boring zorgvuldig gebeurt en kleilagen goed worden afgedicht. Toezicht op de manier van werken is een belangrijk element in het daadwerkelijk beschermen van kleilagen.”
