Het grondwaterpeil in Nederland

Het grondwaterpeil is het niveau tot waar de bodem water doorlaat en verschilt per gebied, variërend van enkele decimeters tot tientallen meters onder het maaiveld. Een goede grondwaterstand is belangrijk voor de natuur, drinkwatervoorziening, landbouw en bebouwde omgeving. Waterschappen beheren het grondwaterpeil in de openbare ruimte, particulieren zijn verantwoordelijk voor het peilbeheer op eigen terrein.

• LinkedIn

Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.

Het grondwaterpeil in het kort

• Het grondwaterpeil is het niveau waarop grondwater in de bodem verzadigd is
• Het grondwaterpeil hangt onder meer af van het weer, het type bodem en menselijke activiteiten
• Een goede grondwaterstand is voor verschillende functies van groot belang
• Waterschappen zorgen voor het beheer van het grondwaterpeil
• Grondeigenaren zijn verantwoordelijk voor het peilbeheer op hun eigen perceel
• In het Droogteportaal worden de actuele grondwaterstanden bijgehouden

Wat is het grondwaterpeil?

Het grondwaterpeil is het niveau waarop het grondwater in de bodem staat. Dit niveau heet ook wel de ‘verzadigde zone’. Het water dat vanaf het oppervlak de ondergrond instroomt, kan niet verder dan dit niveau zakken. Andere benamingen voor het grondwaterpeil zijn grondwaterstand en grondwaterspiegel.

Het grondwaterpeil wordt meestal uitgedrukt in de afstand ten opzichte van het Normaal Amsterdams Peil (NAP). Dit peil is ongeveer het gemiddelde niveau van de Noordzee. Een andere manier om de grondwaterstand uit te drukken is de afstand ten opzichte van het maaiveld (het aardoppervlak).

Invloeden op de grondwaterstand

Het grondwaterpeil kan per regio sterk verschillen. In sommige gebieden bevindt het peil zich op enkele decimeters onder het maaiveld, in andere gebieden op tientallen meters. Dit verschil komt doordat de grondwaterstand afhankelijk is van verschillende factoren:

• Het weer

Grondwater wordt deels gevoed door regen die in de ondergrond infiltreert. In periodes en gebieden met veel neerslag is de grondwaterstand dus hoger dan op droge plekken.

• Afstand tot oppervlaktewater

Een andere bron voor grondwater is oppervlaktewater, zoals sloten, meren en rivieren. In gebieden die dicht bij oppervlaktewater liggen, is de grondwaterstand vaak hoger.

• Type bodem

Het type bodem is bepalend voor de hoeveelheid water die het doorlaat en daarmee ook voor het grondwaterpeil. In gebieden met kleigrond – een slecht waterdoorlatende laag – is de grondwaterstand hoger dan in gebieden met zandgrond.

• Waterdruk van diepere lagen

Water uit de diepere ondergrond heeft invloed op de grondwaterstand. De druk van dit grondwater kan grondwater dat wil zakken namelijk omhoog ‘duwen’.

• Menselijke activiteiten

Ook menselijke ingrepen kunnen het grondwaterpeil beïnvloeden. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om onttrekking van grondwater of de aanleg van ondergrondse constructies.

Door toenemende droogte is er steeds vaker een te lage grondwaterstand

Het belang van het grondwaterpeil

Een goed grondwaterpeil is voor meerdere functies in de omgeving van belang.

• Natuur

Het grondwaterpeil is belangrijk voor een gezond en klimaatrobuust watersysteem. Door toenemende droogte is steeds vaker en op steeds meer plekken sprake van een te lage grondwaterstand. Dit levert problemen op voor de natuur, zoals verdroging van de ondergrond. Plantsoorten kunnen hierdoor uitdrogen en de biodiversiteit neemt af.

In veengebieden zorgt een lage grondwaterstand voor inklinking van veen. Dit leidt tot bodemdaling en vermindert de sponswerking van de bodem. Daarnaast draagt veenoxidatie als gevolg van drooglegging in belangrijke mate bij aan het broeikaseffect.

• Drinkwatervoorziening

60 procent van het drinkwater in Nederland is afkomstig van grondwater. Deze voorraden bevinden zich op grote diepte. Een laag of dalend grondwaterpeil heeft dan ook niet direct impact op de drinkwatervoorziening. Maar het zorgt er wel voor dat de onttrekking van grondwater steeds meer impact op de omgeving en het watersysteem. Daarnaast kan een dalend grondwaterpeil op de lange termijn problemen opleveren, omdat er minder water doorsijpelt naar grondwatervoorraden.

• Landbouw

Een te hoog grondwaterpeil kan in de landbouw zorgen voor natschade. Hierdoor kan vee niet grazen en kunnen agrariërs hun land niet bemesten en bemaaien. Een te lage grondwaterstand kan er juist weer voor zorgen dat gewassen niet of niet goed groeien, waardoor oogstverlies optreedt. Over het algemeen wordt 30 tot 40 centimeter onder het maaiveld beschouwd als een goed grondwaterpeil voor de landbouw.

• Bebouwde omgeving

Een te hoge grondwaterstand in bewoond gebied kan zorgen voor ondergelopen kelders, natte kruipruimtes en drassige tuinen. Een laagje water in de kruipruimte hoeft niet problematisch te zijn, zolang de woning goed geventileerd is. Maar wanneer het grondwaterpeil extreem hoog is, bijvoorbeeld door langdurige regenval of hoge rivierafvoer, kan er serieuze wateroverlast ontstaan. Een te lage waterstand kan weer schade veroorzaken aan funderingen, zoals houtrot aan palen.

Wie bepaalt het grondwaterpeil?

Het reguleren van het grondwaterpeil is hoofdzakelijk een taak van de waterschappen. Leidend hierbij zijn de streefpeilen uit het peilbesluit. Bij zo’n besluit maakt een waterschap een afweging tussen verschillende belangen in de omgeving, zoals de natuur, landbouw en drinkwatervoorziening. Wanneer het grondwaterpeil te laag is, kunnen waterschappen maatregelen nemen, zoals een onttrekkingsverbod voor agrariërs.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het voorkomen en beperken van structurele grondwaterproblemen in stedelijk gebied. Particuliere grondeigenaren zijn weer verantwoordelijk voor het peilbeheer op eigen terrein. Met bijvoorbeeld de aanleg van een drainagesysteem kan overtollig grondwater worden afgevoerd.

Grondwaterpeil zelf meten

Waterschappen meten de grondwaterstand voortdurend, zowel handmatig als automatisch. Dit gebeurt aan de hand van peilbuizen. Deze bevinden zich bij duizenden meetpunten door heel Nederland. Wil je het grondwaterpeil zelf meten? Met deze tool van Deltares kunnen particulieren ook zelf de lokale grondwaterstand meten.

Actuele grondwaterstanden in Nederland

Informatie over actuele en lokale grondwaterstanden is te vinden in het Droogteportaal. Deze website geeft op basis van dagelijkse metingen per gebied inzicht in onder meer het grondwater, water in sloten en beken en de hoeveelheid neerslag.

Grondwater drinken

Grondwater kun je beter niet ongezuiverd drinken. Zeker in de ondiepe ondergrond kan grondwater verontreinigingen bevatten, zoals restanten van bestrijdingsmiddelen en andere chemische stoffen. Ook bevat grondwater op sommige plekken veel ijzer of zout.

Dieper grondwater is door de beschermende kleilagen vaak schoner. Daarom bevinden grondwatervoorraden van drinkwaterbedrijven zich tussen de 50 en 250 meter diepte. Vanwege de aanwezig kalk of ijzer wordt dit grondwater nog wel eerst gefilterd. Het grondwater op grotere diepte bevat vaak te veel zout.

Lees hier meer over de ondergrond en grondwater in Nederland.

Zelf grondwater oppompen

Op de meeste plekken in Nederland mag je zelf grondwater oppompen. Hiervoor moet je wel voldoen aan bepaalde voorwaarden. In dit artikel lees je meer over het zelf oppompen van grondwater.