Grondwater beschermen: de drie cruciale agendapunten voor elke provincie
In de komende vier jaar nemen Provinciale Staten cruciale beslissingen om de drinkwatervoorziening voor de toekomst veilig te stellen. Met name over de verontreiniging van grondwater, de toename van bodem-energiesystemen over het veiligstellen voor nieuwe bronnen voor drinkwater voor de toekomst. In samenwerking met Waterbedrijf Groningen (WBG) en de provincie Groningen gaan we in op deze drie topprioriteiten op het gebied van grondwater en drinkwater.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
Zorgplicht provincies voor drinkwatervoorziening
Provincies hebben diverse grote opgaven op hun bord, zoals de woningbouwopgave, energietransitie en inrichting van het landelijk gebied. Provincies hebben ook een rol als het gaat om drinkwater. Provincies moeten onder meer moeten zorgen voor voldoende bronnen van goede kwaliteit voor nu en in de toekomst.
Daarnaast zijn provincies betrokken bij besluitvorming van het Rijk over knelpunten in de drinkwatervoorziening. De Beleidsnota Drinkwater 2021-2026 heeft hiervoor een gezamenlijke implementatie- en uitvoeringsagenda opgezet.
(Drink)water op het netvlies
Om de drinkwaterbelangen te waarborgen is het van groot belang dat drinkwater bij Statenleden en gedeputeerden goed op het netvlies staan. Omgevingsmanagers Gerda Brilleman en Wout Kompagnie van Waterbedrijf Groningen benoemen drie aandachtspunten als het gaat om grondwater en drinkwater. Peter de Vries van de provincie Groningen laat zien welke rol provincies hierbij kunnen vervullen.
Aandachtspunt 1: vergrijzing van grondwater
‘We vinden nog steeds ongewenste stoffen in onze grondwaterbronnen’
WBG: “Onze grondwaterbronnen liggen in grondwaterbeschermingsgebieden. Hier gelden strikte regels, onder meer voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen. Toch vinden we nog steeds restanten hiervan in onze bronnen. Ook in de ondiepe ondergrond meten we ongewenste stoffen. Doordat deze eenmaal in de bodem moeilijk tegen te houden zijn, belanden ze vroeg of laat ook in onze bronnen.
Bewustzijn kwetsbaarheid activiteiten belangrijk
Het is niet alleen de landbouw waar verontreinigingen vandaan komen. Ook burgers, bedrijven en groendiensten gebruiken schadelijke middelen. Het is belangrijk dat iedereen weet welke gevolgen en effecten bepaalde activiteiten hebben op de omgeving.
Daarnaast liggen in sommige beschermingsgebieden tankstations. Bepaalde stoffen uit benzine kunnen in het grondwater belanden. Deze stoffen zijn vaak zeer mobiel en slecht afbreekbaar. Inmiddels is het niet meer toegestaan om nieuwe tankstations op te richten in grondwaterbeschermingsgebieden.”
Provincie: preventie en een ‘early warning-systeem’
Provincie Groningen: “In grondwaterbeschermingsgebieden gelden al strenge eisen over wat wel en niet mag. Daar moet iedereen die woont of actief is in zo’n gebied zich aan houden. Online is te vinden wat de regels voor een grondbeschermingsgebied zijn. Ook staat op bestrijdingsmiddelen vaak of ze gebruikt mogen worden in een grondwaterbeschermingsgebied.
Attenderen op wat wel en niet mag
Of iedereen zich ook aan de regels houdt is lastig te controleren. We kunnen niet bij elke individuele partij langsgaan. Wat we wel kunnen doen is mensen en bedrijven erop attenderen dat ze zich in een grondwaterbeschermingsgebied bevinden en wat dat betekent. Dat doen we bijvoorbeeld met borden en bewustwordingsacties.
Early warning-systemen
Verder zijn we actief bezig met het vroegtijdig in beeld brengen van verontreinigingen. Dat doen we onder meer door early warning-systemen op te zetten. Hiermee meten we in een vroeg stadium welke stoffen zich in de ondiepe ondergrond of oppervlaktewater bevinden. In het geval van schadelijke stoffen kun je tijdig ingrijpen bij de bron en zo erger voorkomen.”
Aandachtspunt 2: toename bodemenergiesystemen
‘WKO’s en geothermie kunnen beschermende kleilagen beschadigen’
WBG: “In het kader van de energietransitie zien we een toename van het aantal bodemenergiesystemen, zoals Warmte-Koudeopslag (WKO’s). Bij de aanleg hiervan moet worden geboord in de ondergrond. Hierbij kunnen beschermende kleilagen beschadigd raken. Om onze grondwatervoorraden te beschermen willen we geen WKO’s in beschermingsgebieden. Datzelfde geldt voor geothermie (diepe bodemenergie).”
Provincie: aanleg zoveel mogelijk monitoren
Provincie Groningen: “Door onbekendheid van regels kan het – net als bij het gebruik van schadelijke middelen – voorkomen dat er toch WKO’s worden aangelegd in een grondwaterbeschermingsgebied. Ook hiervoor proberen we de bekendheid van regels en richtlijnen te vergroten, zowel bij gebruikers van WKO’s als uitvoerende partijen. Zelf proberen we de aanleg van WKO’s zoveel mogelijk te monitoren. Ook geothermie heeft onze aandacht, al wordt dat geregeld via de Mijnbouwwet.”
‘Zorg voor voldoende afstand tussen leidingen’
WBG: “Ander aandachtspunt binnen de energietransitie is de toename van elektriciteitskabels en warmtenetten in de ondergrond. Doordat deze warmte afgeven, kunnen ze een opwarmend effect in de bodem veroorzaken. Dit kan een gevaar vormen voor onze drinkwaterleidingen. Drinkwater mag vanwege het risico op bacteriegroei namelijk niet warmer worden dan 25 graden.
‘Leg 1,5 meter afstand vast in Provinciale Omgevingsverordening’
Daarom pleiten we voor een afstand van minstens 1,5 meter tussen warmtenetten en onze drinkwaterleidingen. Dit kan de provincie bijvoorbeeld vastleggen in de Provinciale Omgevingsverordening (POV).”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Aandachtspunt 3: voldoende bronnen voor drinkwater
‘We moeten nu al nieuwe bronnen veiligstellen voor de toekomst’
WBG: “Om ook in de toekomst te kunnen voldoen aan de drinkwatervraag moeten we zorgen voor voldoende bronnen. Onze huidige bronnen en vergunningen bieden onvoldoende ruimte om te kunnen inspelen op de toekomstige vraag. Daarom zoeken we met provincies naar Aanvullende Strategische Voorraden (ASV’s). Het is belangrijk dat de provincie nu al gebieden aanwijst, zodat we die kunnen veiligstellen voor waterwinning.”
Provincie: zorgen voor een integrale inrichting van ruimte
Provincie Groningen: “De zoektocht naar ASV’s is een van de sporen die we bewandelen om de toekomst van de drinkwatervoorziening veilig te stellen. Het aanwijzen van een ASV betekent wel beperkingen voor andere activiteiten. Er kunnen bijvoorbeeld geen boringen meer plaatsvinden. Om alle belangen zo goed mogelijk te bedienen, moeten we met andere partijen zorgen voor een integrale inrichting van ruimte en ondergrond.
Inzetten op minder gebruik drinkwater
Maar minstens zo belangrijk als de zoektocht naar nieuwe bronnen is het inzetten op besparing bij de gebruiker. Als we minder drinkwater verbruiken, betekent dat minder druk op bestaande en eventueel nieuwe bronnen. Zuinig omgaan met drinkwater en meer hergebruik van water geldt voor zowel consumenten, bedrijven als de industrie.
Zorgen voor meer diversificatie van bronnen
Ook moeten we meer inzetten op diversificatie van bronnen, zodat de afhankelijkheid van grondwater minder wordt. Alternatieven zijn bijvoorbeeld meer gebruik van oppervlaktewater, maar ook zuivering van brak water of effluent. Die laatste twee vergen nog wel de nodige onderzoeken. Bijvoorbeeld naar wat het betekent voor de zuivering en kosten. Ook zal gebruik van effluent een psychologische drempel opwerpen.”
‘Combineer woningbouw met watervriendelijk bouwen’
WBG: “De woningbouwopgave biedt kansen om het gebruik van drinkwater te beperken. Bijvoorbeeld door waterbesparing te integreren in woningbouw. Dit kan bijvoorbeeld met hemelwateropvang en opvang van douchewater bij huizen of gebouwen. Dit water kan onder meer worden hergebruikt voor toiletspoeling en het besproeien van de tuin.
Opnemen in een provinciaal convenant
Opvang van regenwater bij woningbouw kan wettelijk worden vastgelegd in het Bouwbesluit. Maar provincies kunnen dit zelf ook stimuleren. Bijvoorbeeld door watervriendelijk bouwen op te nemen in een provinciaal convenant. Dit gebeurt al in Utrecht en Zuid-Holland. Het zou mooi zijn als zoiets er ook komt in Groningen.”
