Hoe werkt een nooddrinkwatervoorziening?

“We installeren een nooddrinkwatervoorziening wanneer we ergens 24 uur of langer geen drinkwater kunnen leveren of die situatie dreigt te ontstaan”, zegt Marcel Knopper, adviseur business continuity bij drinkwaterbedrijf Oasen. “Die maatregel valt onder de leveringsplicht van drinkwaterbedrijven, die is vastgelegd in de Drinkwaterwet. Belangrijk om te benadrukken: we hebben bij Oasen nog nooit grootschalig een nooddrinkwatervoorziening ingezet en bij mijn weten andere drinkwaterbedrijven ook niet.”

Wat is een nooddrinkwatervoorziening

Een nooddrinkwatervoorziening bestaat bij ons uit een grote flexitank met een inhoud van 15 kuub (15.000 liter) drinkwater, zegt Knopper. “Dat water halen we met een tankwagen van een andere plek in ons distributienetwerk of ander drinkwaterbedrijf. De flexitank koppelen we vervolgens aan een kranenstelsel met tien tot twaalf tappunten. Een tank kan 2500 mensen van nooddrinkwater voorzien. Elk persoon heeft volgens de wettelijke eis recht op minstens drie liter nooddrinkwater per dag.”

‘Elk persoon heeft volgens de wettelijke eis recht op minstens drie liter water per dag’

Noodplan en poolingcontract

Nooddrinkwatervoorzieningen zijn onderdeel van het noodplan van een veiligheidsregio – bestaande uit gemeenten en hulpdiensten – dat bij calamiteiten in werking treedt. Drinkwaterbedrijven kunnen helpen bij het opstellen en onderhouden van zo’n plan. Gemeenten wijzen de plekken in een wijk of straat aan waar een nooddrinkwatervoorziening zou moeten komen te staan, zegt Knopper. “In een stad als Gouda zijn dat bijvoorbeeld 34 locaties (ook wel nooddrinkwaterdistributiepunten genoemd). Wanneer we materiaal of mankracht tekort komen, kunnen we de hulp inschakelen van een ander drinkwaterbedrijf, bijvoorbeeld onze buurbedrijven Evides, Dunea of Vitens. Die samenwerking (tussen alle 10 de drinkwaterbedrijven) is vastgelegd in een landelijk poolingcontract.”

Eigen emmer of flessen mee

Knopper benadrukt dat een drinkwaterbedrijf weliswaar zorgt voor de aanleg van tappunten en aanvoer van voldoende nooddrinkwater, maar niet verantwoordelijk is voor de distributie, ofwel doorlevering. “Dat is de taak van de gemeente in het kader van bevolkingszorg.”

Burgers moeten zelf een schone fles en/of emmer meenemen naar het distributiepunt. We geven bij het tappen nog een kookadvies. Dit houdt in dat mensen het water drie minuten moeten laten doorkoken voordat ze het kunnen drinken. Het nooddrinkwater in de tanks is natuurlijk schoon, maar een emmer of fles waarin het naar huis wordt vervoerd, kan verontreinigingen bevatten. Daar moeten mensen alert op zijn.”

Water uit een emmer moet je drie minuten laten doorkoken voordat je het kunt drinken

Oefenen voor het geval dat

Hoewel nooddrinkwatervoorzieningen in ons land (nog) nooit grootschalig noodzakelijk zijn geweest, oefenen drinkwaterbedrijven en andere betrokken partijen op regelmatige basis voor het geval ze wél moeten worden uitgerold. Zo organiseerde drinkwaterbedrijf WMD afgelopen juni samen met Veiligheidsregio Drenthe, het Rode Kruis en gemeente Noordenveld een oefening, waarbij werd nagespeeld dat in Roden een hoofdwaterleiding was gesprongen en een deel van het dorp zonder drinkwater zat. Om de situatie zo realistisch mogelijk te maken, werd omwonenden gevraagd ook echt nooddrinkwater te komen tappen.

Organisatie rondom distributie

Stinus Staal, die namens WMD bij de oefening was betrokken, blikt tevreden terug. “Het uitrollen van de noodvoorziening verliep erg soepel. Het is grotendeels een routineklus, we oefenen dit jaarlijks. De grootste uitdaging is de organisatie rondom de distributie. Dat is de verantwoordelijkheid van de gemeente, maar we merken dat die zich niet altijd even bewust is van haar rol. Als de verdeling niet goed is georganiseerd, wordt het een enorme chaos rondom de distributiepunten.”

Administratie bij uitgifte

Bij waterschaarste kan er namelijk grote onrust ontstaan, zegt Staal. “Mensen gaan dringen om zo snel mogelijk nooddrinkwater te krijgen. De gemeente moet ze informeren over hoeveel water ze mogen afhalen en zorgen dat mensen niet meer en vaker water tappen dan is toegestaan. Zo’n registratie is gekoppeld aan de omvang van een stembureau, die ook vaak zijn ingericht op 2500 man. Dat is bovendien een overzichtelijk aantal om de openbare orde te handhaven.”

Een aantal drinkwaterbedrijven heeft permanent een voorraad gevulde vijfliterflessen klaarliggen

Eerste uren noodsituatie

Omdat het even duurt voor een nooddrinkwatervoorziening is opgebouwd – zo’n vijf tot acht uur – delen sommige drinkwaterbedrijven tijdens de eerste uren van een noodsituatie waterflessen uit, zegt Staal. “Een aantal drinkwaterbedrijven heeft permanent een voorraad gevulde vijfliterflessen klaarliggen in donkere, koele opslagplaatsen. Die kunnen we snel laten komen, terwijl ondertussen het nooddrinkwatersysteem wordt opgebouwd. Na gebruik zijn deze flessen opnieuw te vullen met nooddrinkwater uit de flexitank.”

Impact waterschaarste

Volgens Staal is het belangrijk dat mensen zich in het dagelijks leven voorbereiden op calamiteiten. “Zorg dat je thuis een paar flessen water hebt staan. Mensen moeten niet onderschatten wat voor impact het heeft als de drinkwatervoorziening stilvalt. Drie liter water per dag is erg weinig en echt bedoeld voor consumptie en voedselbereiding. Indien mogelijk leveren drinkwaterbedrijven naast nooddrinkwater ook noodwater (via het reguliere net) om bijvoorbeeld de wc mee door te spoelen maar dat kan niet altijd. En dan heb ik het nog niet eens over economische activiteiten die stilvallen.”

Extra voorziening kwetsbare mensen

Knopper wijst erop dat niet iedereen in staat is om naar een nooddrinkwatervoorziening toe te komen. “Voor locaties met niet-zelfredzame mensen, zoals verzorgingstehuizen of ziekenhuizen, worden specifieke oplossingen gezocht. Vaak beschikken zulke instellingen al over noodvoorzieningen. Toch is het belangrijk dat gemeenten en ziekenhuizen goed blijven nadenken over hun nooddrinkwatervoorziening. Het uitrollen van een nooddrinkwatervoorziening kost tijd en een tank heeft een beperkte capaciteit.”

Drinkwaterbedrijven zijn goed voorbereid op calamiteiten

Grotere kans op calamiteit?

Ondanks dat Knopper hamert op meer bewustzijn en goede voorbereiding, denkt hij niet dat de kans toeneemt dat er daadwerkelijk nooddrinkwatervoorzieningen op grote schaal moeten worden ingezet. “We hebben de kwetsbare plekken in ons leidingnet goed in beeld, waardoor we een betrouwbaar vervangingsprogramma kunnen uitvoeren. Uitdagingen als droogte en hitte hebben impact op de watervraag, maar niet op de betrouwbaarheid van onze drinkwatervoorziening. En als er een keer verontreinigingen of lekkages optreden, zijn die meestal snel weer opgelost.” Staal tot slot: “Het is onze taak als drinkwaterbedrijf om te zorgen dat we zijn voorbereid op calamiteiten. En dat zijn we.”